Αξελός, Κώστας

(Αθήνα 1924 –). Φιλόσοφος και πανεπιστημιακός. Πήρε μέρος στην Αντίσταση και στην πρώτη φάση του Εμφυλίου. Μετά τα Δεκεμβριανά συνελήφθη, βασανίστηκε και φυλακίστηκε, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας συνελήφθη εκ νέου, αλλά αφέθηκε ελεύθερος. Τον Δεκέμβριο του 1945 διέφυγε στη Γαλλία, στο ίδιο πλοίο με τον Κορνήλιο Καστοριάδη, τον Κώστα Παπαϊωάννου, τον Νίκο Σβορώνο και άλλους. Φτάνοντας στη Γαλλία, ο Α. ήρθε σε ρήξη με το κομουνιστικό κόμμα Γαλλίας, ενώ διαγράφηκε και από το αντίστοιχο ελληνικό. Το 1949 καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από την ελληνική δικαιοσύνη. Κατάφερε να επισκεφθεί ξανά την Ελλάδα το 1956, όταν πια του χορηγήθηκε αμνηστία. Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόνη, όπου και δίδαξε αργότερα ως υφηγητής (1962-73), ενώ το 1948 και το 1949 παρακολούθησε τα μαθήματα του Καρλ Γιάσπερς στη Βασιλεία. Εργάστηκε ως ερευνητής στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών) και στην Ecole Pratique des Hautes Etudes. Συνεργάστηκε από το 1957 με το περιοδικό Arguments, το οποίο είχε ιδρυθεί το 1956 από τον Εντγκάρ Μορέν, τον Ρολάν Μπαρ, τον Ανρί Λεφέβρ και άλλους, και υπήρξε αρχισυντάκτης του μέχρι τη διακοπή της έκδοσής του, το 1962. Ήταν επίσης υπεύθυνος της ομώνυμης σειράς των εκδόσεων Minuit. Μαζί με μια ομάδα Γιουγκοσλάβων διανοητών ίδρυσαν το 1964 το περιοδικό Praxis, του οποίου υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής μέχρι το 1974, οπότε το περιοδικό έπαψε να εκδίδεται. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση του με τα γεγονότα του Μάη του 1968 στη Γαλλία και η κριτική του αποτίμηση γι’ αυτά. Το έργο του Α. είναι επηρεασμένο από τον Μαρξ (με μια έννοια μπορεί να ενταχθεί στο ρεύμα του κριτικού μαρξισμού), τους προσωκρατικούς, και ειδικά τον Ηράκλειτο, τον Νίτσε και τον Χάιντεγκερ, με τον οποίο μάλιστα συνδέθηκε φιλικά για αρκετά χρόνια και υπήρξε περιστασιακός διερμηνέας του. Σε ό,τι αφορά τον Ηράκλειτο, ο Α. αναζητά στην πρωτογενή σκέψη του τις ρίζες της ίδιας της φιλοσοφίας, όλων των ρευμάτων και εκδοχών της. Ως μελετητής του Μαρξ, αντιμετωπίζει με κριτικό τρόπο το μαρξικό έργο, προσπαθώντας να διαπεράσει τον φλοιό της μεταγενέστερης χρήσης του και να επιστρέψει στον πυρήνα της σκέψης του Μαρξ. Η διερεύνηση από τον Α. της βαθύτερης ουσίας του έργου μεγάλων στοχαστών και η ενασχόλησή του με ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων (την πολιτική, την ερωτική περιπλάνηση, το παιχνίδι, τους θεσμούς, τη θρησκεία, την τέχνη, την ποίηση, την ηθική, τον θάνατο κ.ά.), τον οδηγεί ένα βήμα πέρα από τα ίδια τα υπό εξέταση έργα και ζητήματα, προς μια πραγματικά ανοιχτή, ολική, πολυδιάστατη, πλανητική σκέψη. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο ύφος της γραφής του Α., ένα ύφος ταυτόχρονα απλό και βαθύ, στοχαστικό και εξαιρετικά ποιητικό. Έργα του: Ο Μαρξ, στοχαστής της τεχνικής (1961), Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία (1962, α’ γαλλ. έκδ.), Προς την πλανητική σκέψη (1964), Το παιχνίδι του κόσμου (1969), Για μια προβληματική ηθική (1972), Συζητήσεις (1973), Ορίζοντες του κόσμου (1974), Συμβολή στη λογική (1977), Προβλήματα του διακυβεύματος (1979), Ανοιχτή συστηματική (1984), Μεταμορφώσεις (1991), Γράμματα σε έναν νέο στοχαστή (1996), Αυτοβιογραφικές σημειώσεις (1997), Αυτή η ερωτηματική σκέψη (2001) κ.ά. Τα έργα του Α. έχουν μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες.